24//7 Vitaal werken? De problematiek van werken in ploegendienst.
NSWO; Drs. H.M. Lammers- van der Holst, Research Fellow Harvard Medical School/ Trainer Lojean E & C.
De menselijke 24-uurs (circadiane) ritmes van fysiologische en psychische functies zijn zodanig op elkaar afgestemd dat het lichaam overdag optimaal functioneert en ‘s nachts in rust is. Bij werknemers in ploegendienst, dat wil zeggen met onregelmatige werktijden die afwijken van dagwerk, is deze ritmiek verstoord. Men moet presteren op het moment dat het lichaam rust verwacht en slapen op het moment dat we optimaal functioneren. Aanpassing aan onregelmatige werktijden is zeer moeilijk, dan wel onmogelijk en gaat vaak gepaard met slaapproblemen, prestatieverlies en gezondheidsklachten. Twintig tot dertig procent van de werknemers ontwikkelt binnen de eerste twee tot drie jaar na aanvang van het werken in ploegendienst gezondheidsproblemen, waardoor ze gedwongen worden de ploegendienst te verlaten. Deze gezondheidsklachten uiten zich zowel in subjectieve klachten zoals algehele malaise, verlies van energie, sombere stemming, gebrek aan eetlust, gespannenheid en concentratieproblemen, als in klachten zoals slaapstoornissen, maag- en darmklachten en hart- en vaatziekten. Het vóórkomen van deze klachten wordt ook wel het ‘shift maladaptation syndroom’ genoemd.
Vanuit de wetenschap is er steeds meer aandacht voor preventieve maatregelen om ploegendienstwerkers te helpen beter om te gaan met onregelmatige diensten. Hierbij ligt de focus op:
- aanpassen van roosters. Bijvoorbeeld voorwaarts roterende ploegendienstroosters (vroeg-laat-nacht) geven minder alertheidsklachten en verbeterde slaapkwaliteit na nachtdiensten dan achterwaarts roteren.
- aanpassen van lichtblootstelling. Zoals het gebruik van speciale licht armaturen voor de nachtdienst tot het gebruik van ‘blauw-licht filterende’ brillen verminderen de negatieve gevolgen van nachtwerk.
- veranderen van leefstijl en gedrag. Bijvoorbeeld de implementatie van ‘powernaps’ tijdens een dienst en het aanpassen van voeding en tijdstip van eten hebben positieve effecten op de alertheid en het prestatievermogen van de nachtwerker.
Heidi Lammers-van der Holst doet onderzoek naar slaap en leefstijlstrategieën voor oudere ploegendienstwerkers. Naast haar academische werkzaamheden geeft ze als zelfstandige consultant in-company trainingen aan medewerkers betreft slaap, gezondheid en het werken op onregelmatige tijden. Op 10 mei a.s. spreekt zij als keynote speaker tijdens het jaarlijkse symposium voor verpleegkundigen in het LUMC en in september 2019 zal zij op het internationaal Shift Work conference (Shiftwork2019) haar meest recente onderzoek presenteren.
14 mei 2019
