Pubers, smartphones en slaap: wat is wijsheid?

1. Wat weten we over de smartphones en de slaap van pubers en kinderen?

Wetenschapper Laura Belmon promoveerde in juli 2023 aan de VU Amsterdam op de slaapgezondheid van kinderen. Zij slapen steeds korter, net als pubers. Dat beïnvloedt niet alleen hun prestaties op school, maar is ook ongezond. “Kinderen die te weinig slapen hebben twee keer zoveel kans op overgewicht als kinderen die voldoende slapen,” zo vertelde zij in een artikel in de NRC.  En zo zijn er meer gezondheidseffecten van slecht slapen, voor jong en ouder. Denk aan een verhoogd risico op hart- en vaatziekten, depressie en kanker. Vooral smartphonegebruik ’s avonds leidt tot minder slaap bij pubers. 

2. Wat kunnen ouders doen?

Ik heb zelf ook opgroeiende pubers gehad en ik heb hen nooit verboden om hun telefoon mee naar bed nemen – als het me al zou lukken om dat te doen. Ik heb uitgelegd wat de effecten zijn, en mijn insteek was om hen te leren hoe ze er verstandig mee om kunnen gaan. En dat pakte goed uit, maar die benadering werkt niet bij alle pubers. Die telefoon is zó verslavend. Niet alleen voor die pubers trouwens, maar ook voor hun ouders, zo weten we uit een recent RIVM-rapport. Maar ja, wat kun je doen? Inspirerend vind ik de aanpak van een tehuis met jongeren in de leeftijd tussen 15 en 20 jaar waar mijn man het beheer over het wifinetwerk had. In opdracht van de begeleiders heeft hij ingesteld dat de wifi tussen 22 uur s avonds en 7 uur ’s ochtends was uitgeschakeld. Zodat ze geen interactieve dingen online kunnen doen. Dat is net zo belangrijk als je scherm op nachtstand zetten. Tegen mijn kinderen zei ik: als je je smartphone op de vliegtuig- én op nachtstand zet, dan mag je ’s avonds best iets leuks doen als je dat wilt. Maar dit probleem kan niet alleen in de privé- situatie worden opgelost, er is meer nodig.

3. Wie zijn er nog meer aan zet?

Ik vind dat ook scholen en andere partijen hier een verantwoordelijkheid in hebben. Scholen kunnen dit op verschillende manieren realiseren. Het begint met het herkennen en erkennen van slaapproblemen bij (sommige) jongeren. Ze zijn niet lui. Ook belangrijk is een gezond klimaat in de klas, met voldoende licht. En geen online interactie meer met leerlingen in de avonduren. Stuur bijvoorbeeld geen cijfers ’s avonds. Tot slot; kennis over slaap, licht en de biologische klok is belangrijk. Voor het schoolpersoneel zelf, maar ook voor de leerlingen en hun ouders. Het is toch bizar; ze leren van alles, maar amper iets over slapen. Terwijl we dat een derde deel van ons leven doen.  Samen met slaapexperts van de Hersenstichting hebben we vanuit Chrono@work de lessenserie Charge Your Brainzzz ontwikkeld voor groep 2 van het Voortgezet Onderwijs. Daarin krijgen kinderen uitleg en tips en worden ze aan de hand van een game gestimuleerd om hun slaapgedrag te verbeteren. Ook docenten en ouders kunnen hier handvaten vinden. Het gaat hierbij niet alleen om de smartphone, maar ook om een beter gebruik van licht en donker.

 

➢ Weten hoe en waarom meer ochtend-, daglicht en donker ons kan helpen om beter te slapen? Lees hier verder

 

4. Kan een beter gebruik van licht ook een effect hebben op depressieve klachten bij pubers?

We weten dat licht ook een invloed heeft op stemming, en dat effect verloopt deels onafhankelijk van de biologische klok en slaap. Er zijn ook directe verbindingen van het oog naar gebieden in de hersenen die stemming regelen. Zou kunnen dat er dus ook een direct effect van licht op stemming is. Hoe dat precies werkt is nog niet helemaal duidelijk, maar zeker is wel dat een goed gebruik van licht en donker het  beste is voor je algehele gezondheid, ook je geestelijke. Hoe groot de impact van een beter gebruik van licht en donker kan zijn op jongeren met depressieve klachten, wordt op een heel indrukwekkende manier duidelijk in de documentaire Tegen de tijd van Nelleke Koopman, die na te kijken is op 2doc.Die gaat over jongeren met zo’n verstoord slaap/waakritme dat ze het gevoel hebben helemaal buiten de maatschappij te staan. Ze hebben veel problemen, bijvoorbeeld op school maar worden met licht en donker weer helemaal op de rails gezet. Echt prachtig om te zien.  Naar aanleiding daarvan zijn we bezig om ook meer voorlichting te geven op scholen. Ik kan daar immens van genieten. De resultaten van onderzoek, of dat nou van mijzelf of collega’s is, laten landen in de praktijk, en écht een verschil kunnen maken voor mensen: ik vind het ’t mooiste wat er is.

 

➢  Meer lezen over de invloed van slaap op psychische klachten bij jongeren? Lees hier verder

 

Geschreven door Susanne de Joode, medisch journalist, in opdracht van de NSWO