Nachtwerkers slapen tegen het natuurlijke biologische ritme in, en daardoor profiteert hun immuunsysteem minder van de heilzame werking van slaap.
Slapen is gezond, op heel veel verschillende manieren. Zo kan ons immuunsysteem alleen optimaal functioneren als onze slaap aan vier voorwaarden voldoet: we moeten lang genoeg slapen, goed genoeg, regelmatige bedtijden aanhouden en bovendien op het juiste moment slapen: ’s nachts. En dat is natuurlijk niet mogelijk als je in (wisselende of nachtdiensten werkt, weet slaapexpert Heidi Lammers van der Holst.
‘Er zijn aanwijzingen dat het immuunsysteem van nachtwerkers minder goed functioneert. Recente studies (1,2,3) laten zien dat nachtwerkers vaker een luchtweginfectie hebben en uit zeer recent onderzoek blijkt dat ze meer kans hebben om besmet te worden met het COVID-19 virus, en daar ook vaker ernstig ziek van worden.’
Licht, donker en het immuunsysteem
Maar waarom is er zo’n sterk verband tussen slaap en het immuunsysteem? ‘Dat heeft te maken met onze biologische klok. Die is belangrijk voor zowel een gezond slaapwaakritme als een gezond immuunsysteem. Bijna alle lichaamscellen, organen en weefsels hebben een intern biologisch klokje met een circadiaan (circa=ongeveer, dies =dag) ritme van ongeveer 24 uur. Ze worden aangestuurd door de masterklok in onze hersenen. Ook het slaapwaakritme staat onder invloed van die masterklok. Voor een goede gezondheid is het belangrijk dat al deze klokken synchroon lopen. En dat gaat het beste als je ’s nachts slaapt en overdag veel daglicht vangt.
De biologische klok loopt niet helemaal gelijk met de kloktijd van je horloge, hij heeft een kleine afwijking. Elke dag opnieuw stelt de biologische klok zichzelf scherp op basis van informatie over licht. In je ogen zitten ontvangertjes, receptoren, die seintjes over licht en donker afgeven aan je biologische klok. Daglicht, vooral in de ochtend, versterkt het ritme. En kunstlicht na de schemering verstoort het ritme juist. Zo berekent de klok iedere dag wanneer het de ‘beste’ tijd is om slaperig te worden en wanneer je juist wakker en alert moet zijn.
Chronisch uit de pas
Je biologische klok kan om allerlei redenen van slag zijn. Dat merk je als je een lange reis maakt, bijvoorbeeld naar Bali. Omdat de zon daar uren later opkomt dan hier, krijg je ineens heel andere informatie over licht en donker. Je slaapwaakritme is dan een paar dagen flink ontregeld; je hebt een jetlag. Dat gaat weer over, doordat wij ons aanpassen aan de nieuwe omgeving. Maar er is een grote groep Nederlanders bij wie het slaap-waakritme chronisch uit de pas loopt met het daglicht; de 1,3 miljoen nachtwerkers. Denk aan mensen in distributiecentra, zorgmedewerkers, politie en andere hulpverleners die ’s nachts moeten werken en overdag slapen, en als ze in wisselende ploegendiensten werken ook nog eens steeds op andere tijdstippen. Zij slapen dus tegen het natuurlijke ritme in, en ontregelen daarmee niet alleen hun biologische klok, maar daardoor ook hun immuunsysteem.
Slaaptips voor een sterker immuunsysteem
Voor nachtwerkers is het dus extra belangrijk om optimaal te profiteren van de heilzame werking van slaap. En dat kan je verbeteren, zelfs als je tegen je natuurlijk ritme in slaapt,’ weet Heidi Lammers van der Holst. Haar zeven slaaptips voor nachtwerkers helpen je daarbij.
Geschreven door Susanne de Joode, medisch journalist, in opdracht van de NSWO
